A MÍSTICA ESPECULATIVA A PARTIR DA METÁFORA DO OLHAR EM DE VISIONE DEI DE NICOLAU DE CUSA (1401-1464)

speculative mystic based on the metaphor of gaze in de visione dei by Nicholas of Cusa (1401-1464)

Autores

  • Klédson Tiago Alves de Souza Faculdade Católica Santa Teresinha

DOI:

https://doi.org/10.25244/tf.v13i1.2402

Palavras-chave:

Nicolau de Cusa, Mí­stica, Especulação, O olhar de Deus

Resumo

Este artigo busca discutir acerca da experiência mí­stico-especulativa que Nicolau de Cusa (1401-1464) propõe aos monges de Tegernsee para os conduzir à "sagrada obscuridade" ou "teologia mí­stica". O autor estava motivado pela discussão do século XV, sobre se se deveria entender a visão contemplativa de forma meramente afetiva ou intelectual. Esse debate envolvia dois grandes partidários de ambas perspectivas, respectivamente, Vicente de Aggsbach e Gerson. Após troca de cartas, Nicolau de Cusa envia aos monges beneditinos o De visione dei (1453) e um quadro que representa "a figura de alguém que tudo vê" denominado por ele "Ícone de Deus". Destarte, a partir da experiência de olhar um quadro, cuja pintura traz a peculiaridade de o olhar pintado acompanhar aquele que o olha, Nicolau os leva a especular sobre a experiência do olhar de Deus que não abandona e acompanha todos e cada um. Logo, o caminho proposto no De visione dei é uma verdadeira "condução pela mão" (Manuductio) para que os monges, segundo as suas capacidades, alcancem a experiência mí­stica: do olhar finito do quadro ao olhar infinito que é o próprio olhar de Deus. O artigo, portanto, dentro do âmbito da filosofia de Nicolau de Cusa mostra a via reflexiva que parte da experiência da finitude até a mais alta e profunda especulação que o homem pode vir a fazer: contemplar o divino.

Downloads

Não há dados estatísticos.

Biografia do Autor

Klédson Tiago Alves de Souza, Faculdade Católica Santa Teresinha

Mestre em Filosofia pela Universidade Federal da Paraí­ba (UFPB). Licenciado em Filosofia pela Universidade do Estado do Rio Grande do Norte (UERN). Membro dos grupos de pesquisa: Núcleo de Estudos e Pesquisa em Filosofia Medieval - PRINCIPIUM/UEPB e do Núcleo de Estudos em Fenomenologia, Hermenêutica e Mí­stica – NEFHEM da UERN/Campus Caicó. Professor na Faculdade Católica Santa Teresinha.

Referências

ANDRÉ, João Maria. Introdução. in: NICOLAU DE CUSA. A visão de Deus. Tradução e introdução de João Maria André; prefácio de Miguel Baptista Pereira. Lisboa/Portugal: Fundação Calouste Gulbenkian, 2012.

BLANC, Mafalda de Faria, A construção da visão em Nicolau de Cusa. In: Philosophica, 14. Novembro de 1999, p. 31-49.

CUSA A GASPARD AINDORFFER. Brixen, 22 septembre 1452. In: VANSTEENBERGHE, Edmond. Autour de la docte ignorance - une controverse sur la théologie mystique au XVe siècle. Münster, 1915. p.111-113.

ECKHART, Mestre. Sermão 12: Qui audit me non confundetur. In: ECKHART, M., Sermões alemães: sermões 1 a 60. Tradução e introdução, Enio Paulo Giachini. Revisão da tradução de Marcia Sá Cavalcante Schuback. Apresentação de Emmanuel Carneiro Leão. Bragança Paulista: Editora Universitária São Francisco; Petrópolis: Vozes, 2006, p. 102-105.

GASPAR AINDORFFER A CUSA, Avant le 22 septembre 1452. In: VANSTEENBERGHE, Edmond. Autour de la docte ignorance - une controverse sur la théologie mystique au XVe siècle. Münster, 1915. p. 109-111.

HILDEGARDA, Santa. Scivias: (scito vias domini): conhece os caminhos do senhor. Tradução de Paulo Ferreira Valério. São Paulo: Paulus, 2015

KUES, Nikolaus von. Philosophisch-Theologische Werke. Felix Meiner Verlag: Hamburg, 2002. Band I: De docta ignorantia.

LIBERA, Alain de. A filosofia medieval. 3ª ed., São Paulo: Edições Loyola, 2011;

NOGUEIRA, Maria Simone Marinho. O De visione Dei como expressão da experiência religiosa em Nicolau de Cusa. IN: Scintilla. Revista de Filosofia e mí­stica medieval. Vol. 3 – nº1 – jan./jun. 2006; p. 55-71.

______. Entre o affectus e o intellectus: a experiência humana do divino no pensamento de Nicolau de Cusa. Perspectiva Filosófica – Revista dos Programas de Pós-graduação em Filosofia da Universidade Federal de Pernambuco e da Universidade Federal da Paraí­ba. Vol. I, N. 35, 2011. p. 73-90.

______. Nicolau de Cusa: Olhar e Mí­stica. In: Mirabilia, 14. Mí­stica e Milenarismo na Idade Média/Mistica y Milenarismo en la Edad Media/Mystic and Millenarianism in Middle Ages. ROSSATTO, Noeli Dutra (org.). Jan-Jun 2012/ISSN 1676-5818.

______. O olhar e a reflexão sobre o Outro em De visione dei de Nicolau de Cusa. In: NOGUEIRA, Maria Simone Marinho. Contemplatio: Ensaios de filosofia medieval. Campina Grande/PB: EDUEPB, 2013. p. 171-192.

NICOLAI DE CUSA. De visione Dei. Opera omnia. Iussu et auctoritate Academiae Litterarum Heidelbergensis ad codicum fidem edita. Vol. VI. Edidit A. D. Riemann. Hamburgi: Felicis Meiner, 2000.

______. De coniecturis. Opera omnia. Iussu et auctoritate Academiae Litterarum Heidelbergensis ad codicum fidem edita.Vol. III. Ediditerunt J. Koch et C. Bormann. Hamburgi: Felicis Meiner, 1972.

______. De theologicis complementis. Opera omnia. Iussu et auctoritate Academiae Litterarum Heidelbergensis ad codicum fidem edita.Vol. X, Opuscula II, Fasciculus 2 a. Ediderunt Adelaida Dorothea Riemann et Carolus Bormann. Hamburgi: Felicis Meiner, 1994.


NICOLAU DE CUSA. A Douta Ignorância. Trad. João Maria André. Lisboa/PT: Ed. Fundação Calouste Gulbenkian, 2008.

NICOLAU DE CUSA. A visão de Deus. Tradução e introdução de João Maria André; prefácio de Miguel Baptista Pereira. 4ª Edição Revista. Lisboa/Portugal: Fundação Calouste Gulbenkian, 2012

______. A Visão de Deus. Trad. João Maria André. Lisboa/PT: Ed. Fundação Calouste Gulbenkian, 2012.

NIKOLAUS VON KUES, Philosophisch-teologische Werke, Felix Meiner Verlag,
Hamburg, 2002, Band 1.
De docta ignorantia. Die belehrte Unwissenheit. Übersetzt und herausgegeben
von P. Wilpert und H. G. Senger.
Buch I – erweiterte Auflage, besorgt von H. G. Senger, 1994.
Buch II – erweiterte Auflage, besorgt von H. G. Senger, 1999.
Buch III – erweiterte Auflage, besorgt von H. G. Senger, 1999.

MACHETTA, Jorge Mario. Nicolás de Cusa: perspectivas éticas a partir de su concepción del individuo y de la visión de dios. In: Veritas, Vol. 44, n. 3, Porto Alegre: PUC, 1999. p. 823-830.

PLATíO. O banquete. Edição bilí­ngue; tradução, posfácio e notas de José Cavalcante de Souza. São Paulo: Editora 34, 2016.

RIEMANN, Adelaida Dorothea; BORMANN, Carolus. Praefatio. In: NICOLAI DE CUSA. De theologicis complementis. Opera omnia. Iussu et auctoritate Academiae Litterarum Heidelbergensis ad codicum fidem edita.Vol. X, Opuscula II, Fasciculus 2 a. Ediderunt Adelaida Dorothea Riemann et Carolus Bormann. Hamburgi: Felicis Meiner, 1994, p. IX-XXV.

VANSTEENBERGHE, Edmond. Autour de la docte ignorance - une controverse sur la théologie mystique au XVe siècle. Münster: Aschendorffsche Verlagsbuchhandlung, 1915

Downloads

Publicado

2020-09-07

Como Citar

SOUZA, K. T. A. de . A MÍSTICA ESPECULATIVA A PARTIR DA METÁFORA DO OLHAR EM DE VISIONE DEI DE NICOLAU DE CUSA (1401-1464): speculative mystic based on the metaphor of gaze in de visione dei by Nicholas of Cusa (1401-1464). Trilhas Filosóficas, [S. l.], v. 13, n. 1, p. 147–165, 2020. DOI: 10.25244/tf.v13i1.2402. Disponível em: https://periodicos.apps.uern.br/index.php/RTF/article/view/2402. Acesso em: 4 jul. 2024.

Edição

Seção

DOSSIÊ FILOSOFIA E MíSTICA (v.13, n.1, 2020)