A MÍSTICA ESPECULATIVA A PARTIR DA METÁFORA DO OLHAR EM DE VISIONE DEI DE NICOLAU DE CUSA (1401-1464)

speculative mystic based on the metaphor of gaze in de visione dei by Nicholas of Cusa (1401-1464)

Auteurs

  • Klédson Tiago Alves de Souza Faculdade Católica Santa Teresinha

DOI :

https://doi.org/10.25244/tf.v13i1.2402

Mots-clés :

Nicolau de Cusa, Mí­stica, Especulação, O olhar de Deus

Résumé

Este artigo busca discutir acerca da experiência mí­stico-especulativa que Nicolau de Cusa (1401-1464) propõe aos monges de Tegernsee para os conduzir à "sagrada obscuridade" ou "teologia mí­stica". O autor estava motivado pela discussão do século XV, sobre se se deveria entender a visão contemplativa de forma meramente afetiva ou intelectual. Esse debate envolvia dois grandes partidários de ambas perspectivas, respectivamente, Vicente de Aggsbach e Gerson. Após troca de cartas, Nicolau de Cusa envia aos monges beneditinos o De visione dei (1453) e um quadro que representa "a figura de alguém que tudo vê" denominado por ele "Ícone de Deus". Destarte, a partir da experiência de olhar um quadro, cuja pintura traz a peculiaridade de o olhar pintado acompanhar aquele que o olha, Nicolau os leva a especular sobre a experiência do olhar de Deus que não abandona e acompanha todos e cada um. Logo, o caminho proposto no De visione dei é uma verdadeira "condução pela mão" (Manuductio) para que os monges, segundo as suas capacidades, alcancem a experiência mí­stica: do olhar finito do quadro ao olhar infinito que é o próprio olhar de Deus. O artigo, portanto, dentro do âmbito da filosofia de Nicolau de Cusa mostra a via reflexiva que parte da experiência da finitude até a mais alta e profunda especulação que o homem pode vir a fazer: contemplar o divino.

Téléchargements

Les données relatives au téléchargement ne sont pas encore disponibles.

Biographie de l'auteur

Klédson Tiago Alves de Souza, Faculdade Católica Santa Teresinha

Mestre em Filosofia pela Universidade Federal da Paraí­ba (UFPB). Licenciado em Filosofia pela Universidade do Estado do Rio Grande do Norte (UERN). Membro dos grupos de pesquisa: Núcleo de Estudos e Pesquisa em Filosofia Medieval - PRINCIPIUM/UEPB e do Núcleo de Estudos em Fenomenologia, Hermenêutica e Mí­stica – NEFHEM da UERN/Campus Caicó. Professor na Faculdade Católica Santa Teresinha.

Références

ANDRÉ, João Maria. Introdução. in: NICOLAU DE CUSA. A visão de Deus. Tradução e introdução de João Maria André; prefácio de Miguel Baptista Pereira. Lisboa/Portugal: Fundação Calouste Gulbenkian, 2012.

BLANC, Mafalda de Faria, A construção da visão em Nicolau de Cusa. In: Philosophica, 14. Novembro de 1999, p. 31-49.

CUSA A GASPARD AINDORFFER. Brixen, 22 septembre 1452. In: VANSTEENBERGHE, Edmond. Autour de la docte ignorance - une controverse sur la théologie mystique au XVe siècle. Münster, 1915. p.111-113.

ECKHART, Mestre. Sermão 12: Qui audit me non confundetur. In: ECKHART, M., Sermões alemães: sermões 1 a 60. Tradução e introdução, Enio Paulo Giachini. Revisão da tradução de Marcia Sá Cavalcante Schuback. Apresentação de Emmanuel Carneiro Leão. Bragança Paulista: Editora Universitária São Francisco; Petrópolis: Vozes, 2006, p. 102-105.

GASPAR AINDORFFER A CUSA, Avant le 22 septembre 1452. In: VANSTEENBERGHE, Edmond. Autour de la docte ignorance - une controverse sur la théologie mystique au XVe siècle. Münster, 1915. p. 109-111.

HILDEGARDA, Santa. Scivias: (scito vias domini): conhece os caminhos do senhor. Tradução de Paulo Ferreira Valério. São Paulo: Paulus, 2015

KUES, Nikolaus von. Philosophisch-Theologische Werke. Felix Meiner Verlag: Hamburg, 2002. Band I: De docta ignorantia.

LIBERA, Alain de. A filosofia medieval. 3ª ed., São Paulo: Edições Loyola, 2011;

NOGUEIRA, Maria Simone Marinho. O De visione Dei como expressão da experiência religiosa em Nicolau de Cusa. IN: Scintilla. Revista de Filosofia e mí­stica medieval. Vol. 3 – nº1 – jan./jun. 2006; p. 55-71.

______. Entre o affectus e o intellectus: a experiência humana do divino no pensamento de Nicolau de Cusa. Perspectiva Filosófica – Revista dos Programas de Pós-graduação em Filosofia da Universidade Federal de Pernambuco e da Universidade Federal da Paraí­ba. Vol. I, N. 35, 2011. p. 73-90.

______. Nicolau de Cusa: Olhar e Mí­stica. In: Mirabilia, 14. Mí­stica e Milenarismo na Idade Média/Mistica y Milenarismo en la Edad Media/Mystic and Millenarianism in Middle Ages. ROSSATTO, Noeli Dutra (org.). Jan-Jun 2012/ISSN 1676-5818.

______. O olhar e a reflexão sobre o Outro em De visione dei de Nicolau de Cusa. In: NOGUEIRA, Maria Simone Marinho. Contemplatio: Ensaios de filosofia medieval. Campina Grande/PB: EDUEPB, 2013. p. 171-192.

NICOLAI DE CUSA. De visione Dei. Opera omnia. Iussu et auctoritate Academiae Litterarum Heidelbergensis ad codicum fidem edita. Vol. VI. Edidit A. D. Riemann. Hamburgi: Felicis Meiner, 2000.

______. De coniecturis. Opera omnia. Iussu et auctoritate Academiae Litterarum Heidelbergensis ad codicum fidem edita.Vol. III. Ediditerunt J. Koch et C. Bormann. Hamburgi: Felicis Meiner, 1972.

______. De theologicis complementis. Opera omnia. Iussu et auctoritate Academiae Litterarum Heidelbergensis ad codicum fidem edita.Vol. X, Opuscula II, Fasciculus 2 a. Ediderunt Adelaida Dorothea Riemann et Carolus Bormann. Hamburgi: Felicis Meiner, 1994.


NICOLAU DE CUSA. A Douta Ignorância. Trad. João Maria André. Lisboa/PT: Ed. Fundação Calouste Gulbenkian, 2008.

NICOLAU DE CUSA. A visão de Deus. Tradução e introdução de João Maria André; prefácio de Miguel Baptista Pereira. 4ª Edição Revista. Lisboa/Portugal: Fundação Calouste Gulbenkian, 2012

______. A Visão de Deus. Trad. João Maria André. Lisboa/PT: Ed. Fundação Calouste Gulbenkian, 2012.

NIKOLAUS VON KUES, Philosophisch-teologische Werke, Felix Meiner Verlag,
Hamburg, 2002, Band 1.
De docta ignorantia. Die belehrte Unwissenheit. Übersetzt und herausgegeben
von P. Wilpert und H. G. Senger.
Buch I – erweiterte Auflage, besorgt von H. G. Senger, 1994.
Buch II – erweiterte Auflage, besorgt von H. G. Senger, 1999.
Buch III – erweiterte Auflage, besorgt von H. G. Senger, 1999.

MACHETTA, Jorge Mario. Nicolás de Cusa: perspectivas éticas a partir de su concepción del individuo y de la visión de dios. In: Veritas, Vol. 44, n. 3, Porto Alegre: PUC, 1999. p. 823-830.

PLATíO. O banquete. Edição bilí­ngue; tradução, posfácio e notas de José Cavalcante de Souza. São Paulo: Editora 34, 2016.

RIEMANN, Adelaida Dorothea; BORMANN, Carolus. Praefatio. In: NICOLAI DE CUSA. De theologicis complementis. Opera omnia. Iussu et auctoritate Academiae Litterarum Heidelbergensis ad codicum fidem edita.Vol. X, Opuscula II, Fasciculus 2 a. Ediderunt Adelaida Dorothea Riemann et Carolus Bormann. Hamburgi: Felicis Meiner, 1994, p. IX-XXV.

VANSTEENBERGHE, Edmond. Autour de la docte ignorance - une controverse sur la théologie mystique au XVe siècle. Münster: Aschendorffsche Verlagsbuchhandlung, 1915

Téléchargements

Publiée

2020-09-07

Comment citer

SOUZA, K. T. A. de . A MÍSTICA ESPECULATIVA A PARTIR DA METÁFORA DO OLHAR EM DE VISIONE DEI DE NICOLAU DE CUSA (1401-1464): speculative mystic based on the metaphor of gaze in de visione dei by Nicholas of Cusa (1401-1464). Trilhas Filosóficas, [S. l.], v. 13, n. 1, p. 147–165, 2020. DOI: 10.25244/tf.v13i1.2402. Disponível em: https://periodicos.apps.uern.br/index.php/RTF/article/view/2402. Acesso em: 6 juill. 2024.

Numéro

Rubrique

DOSSIÊ FILOSOFIA E MíSTICA (v.13, n.1, 2020)